نکاح دائم یا ازدواج همیشگی، رایج‌ترین نوع عقد نکاح است که در آن زن و مرد با هدف تشکیل خانواده و زندگی مشترک، بدون تعیین مدت زمان مشخص، به عقد یکدیگر در می‌آیند. این عقد تا زمان فوت یکی از زوجین یا طلاق معتبر باقی می‌ماند.
مهم‌ترین ویژگی‌های نکاح دائم
- پایان‌ناپذیری: این عقد، مدت مشخصی ندارد و با توافق طرفین یا به طور یک‌جانبه قابل فسخ نیست، مگر از طریق طلاق یا فسخ نکاح.
- نفقه و ارث: در این نوع نکاح، زن از حق نفقه، مهریه و ارث برخوردار است.
- حق طلاق: حق طلاق اصالتاً با مرد است، اما زن می‌تواند با شروط ضمن عقد (مانند وکالت در طلاق) این حق را به دست آورد.
- تکالیف متقابل: زوجین مکلف به حسن معاشرت، تمکین و ادای وظایف زناشویی هستند.
نکاح موقت: صیغه‌ای با مدت معین
نکاح موقت که در فقه شیعه به آن متعه یا صیغه نیز می‌گویند، نوعی ازدواج است که در آن مدت مشخصی برای زندگی مشترک تعیین می‌شود. این عقد با پایان یافتن مدت یا بخشش مدت از سوی مرد، به طور خودکار به اتمام می‌رسد.
ویژگی‌های کلیدی نکاح موقت
- مدت‌دار بودن: برای این عقد، باید مدت معینی تعیین شود. این مدت می‌تواند از یک ساعت تا سال‌ها متغیر باشد.
- مهریه: مهریه در نکاح موقت، یکی از ارکان عقد است و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد می‌شود.
- نفقه: در نکاح موقت، زن حق نفقه ندارد، مگر اینکه این شرط در عقد ذکر شده باشد.
- ارث: زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند.
- لزوم ثبت: ثبت نکاح موقت در سه حالت اجباری است:
- باردار شدن زوجه.
- توافق طرفین.
- شرط ضمن عقد.
اذن در نکاح: مجوز برای عقد
اذن در نکاح به معنای اجازه ولی (پدر یا جد پدری) برای ازدواج فرزند خود است. این شرط برای ازدواج دختر باکره و رشیده (بالغ و دارای عقل معاش) لازم است. هدف از این قانون، حمایت از دختران در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی است.
شرایط و استثنائات اذن در نکاح
- باکره بودن: اذن پدر یا جد پدری فقط برای دختر باکره لازم است.
- عدم نیاز به اذن: در شرایطی که ولی در دسترس نباشد، بدون دلیل موجه با ازدواج مخالفت کند، یا به تشخیص دادگاه، مصلحت دختر در ازدواج باشد، اذن ولی ساقط می‌شود.
- ازدواج مجدد: در ازدواج دوم (پس از طلاق یا فوت همسر)، اذن پدر نیاز نیست.
- حقوق قانونی: اگر ولی به صورت غیرمنطقی از دادن اذن خودداری کند، دختر می‌تواند با مراجعه به دادگاه، اجازه ازدواج را دریافت کند.
نمودار مقایسه‌ای: تفاوت‌های اصلی
| ویژگی | نکاح دائم | نکاح موقت | اذن در نکاح |
|---|---|---|---|
| مدت | نامحدود | محدود و معین | – |
| مهریه | جزو شروط صحت نیست | از ارکان عقد | – |
| نفقه | زن مستحق است | زن مستحق نیست (مگر با شرط) | – |
| ارث | زوجین از یکدیگر ارث می‌برند | زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند | – |
| طلاق/فسخ | با طلاق یا فسخ | با پایان مدت یا بذل مدت | – |
| ضرورت ثبت | اجباری | در سه حالت خاص اجباری | – |