نفقه اقارب: تعهد قانونی به حمایت از نزدیکان
قانون، تنها روابط میان زن و شوهر را تنظیم نمی‌کند، بلکه مسئولیت‌های مالی افراد در قبال برخی از نزدیکانشان را نیز مشخص کرده است. نفقه اقارب به معنای حمایت مالی از بستگان نیازمند است و یک تکلیف قانونی و اخلاقی محسوب می‌شود. این نوع نفقه، در بسیاری از مواقع، پس از مسائل مربوط به نفقه همسر و فرزندان، به وجود می‌آید. در این مقاله، به بررسی جامع نفقه اقارب، شرایط تعلق، و نحوه مطالبه آن می‌پردازیم.
نفقه اقارب چیست و به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
بر خلاف نفقه همسر که صرفاً بر عهده مرد است و بدون نیاز به اثبات فقر زن پرداخت می‌شود، نفقه اقارب تنها در شرایط خاصی و با وجود فقر فرد دریافت‌کننده، بر عهده نزدیکان او قرار می‌گیرد. قانون مدنی ایران، این نوع نفقه را به سه دسته اصلی از بستگان محدود کرده است:
- نفقه فرزندان: بر عهده پدر است و در صورت فوت یا ناتوانی او، بر عهده جد پدری و سپس مادر.
- نفقه پدر و مادر: بر عهده فرزندان، به ویژه فرزندان توانمند.
- نفقه اجداد و نوادگان: بر عهده یکدیگر، در صورتی که فرد نیازمند باشد.
نکات کلیدی:
- توانایی مالی: پرداخت‌کننده نفقه (منفق) باید تمکن مالی لازم را برای پرداخت نفقه داشته باشد.
- نیاز مالی: دریافت‌کننده نفقه (منفق‌علیه) باید توانایی مالی لازم برای تأمین معاش خود را نداشته باشد و اصطلاحاً فقیر محسوب شود.
- تریب و تقدم: قانون، ترتیب و تقدم مشخصی برای پرداخت نفقه تعیین کرده است. ابتدا نفقه همسر، سپس نفقه فرزندان و در نهایت نفقه پدر و مادر پرداخت می‌شود.
شرایط لازم برای مطالبه نفقه اقارب
برای اینکه نفقه اقارب قابل مطالبه باشد، باید دو شرط اصلی وجود داشته باشد:
- قرابت نسبی: رابطه خویشاوندی میان منفق و منفق‌علیه باید از نوع نسبی باشد (خونی)، نه سببی (از طریق ازدواج).
- فقر و ناداری: فرد نیازمند، باید نتواند به هر دلیلی (بیماری، پیری، بیکاری) هزینه زندگی خود را تأمین کند.
نحوه محاسبه و تعیین میزان نفقه میزان نفقه اقارب بر اساس “شأن” دریافت‌کننده و “توانایی” پرداخت‌کننده تعیین می‌شود. این مبلغ ثابت نیست و بر خلاف نفقه همسر، به صورت توافقی یا با نظر کارشناس رسمی دادگستری مشخص می‌گردد. کارشناس تمام نیازهای ضروری فرد (خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و…) را بررسی کرده و مبلغی را تعیین می‌کند که متناسب با وضعیت مالی پرداخت‌کننده نیز باشد.
نحوه مطالبه و پیگیری نفقه اقارب از طریق قانون
اگر یکی از بستگان شما از پرداخت نفقه قانونی خود خودداری کند، می‌توانید از طریق دادگاه خانواده اقدام به مطالبه آن کنید. این فرآیند می‌تواند پیچیدگی‌های خاص خود را داشته باشد و نیاز به مستندات کافی برای اثبات فقر و ناداری دارد.
مراحل قانونی مطالبه نفقه:
- جمع‌آوری مدارک: جمع‌آوری مدارک هویتی، اسناد مربوط به رابطه خویشاوندی و شواهدی که فقر شما را اثبات کند.
- ثبت دادخواست: تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه نفقه در دادگاه خانواده.
- ارجاع به کارشناسی: دادگاه پرونده را به کارشناس ارجاع می‌دهد تا میزان نفقه را تعیین کند.
- صدور حکم: پس از بررسی پرونده، دادگاه حکم به پرداخت نفقه صادر می‌کند.
مراحل بعد از صدور حکم
- در صورت عدم پرداخت نفقه، می‌توان از طریق واحد اجرای احکام دادگاه، برای توقیف اموال پرداخت‌کننده اقدام کرد.
- امتناع از پرداخت نفقه اقارب، در صورت صدور حکم دادگاه و با وجود تمکن مالی، می‌تواند منجر به جرم‌انگاری و صدور مجازات حبس گردد.
توصیه حقوقی: پیگیری دقیق پرونده
مسائل مربوط به نفقه اقارب، حساس و نیازمند دانش تخصصی است. از آنجایی که اثبات فقر و همچنین تعیین میزان نفقه، مراحل فنی و قانونی دارد، مشاوره با یک وکیل مجرب، ضروری است. مژگان خدری، وکیل پایه یک دادگستری، با تسلط بر قوانین خانواده، شما را در تمامی مراحل این پرونده‌ها راهنمایی می‌کند و به شما کمک می‌کند تا حقوق خود و نزدیکانتان را به بهترین شکل ممکن پیگیری کنید.
با اعتماد به ما، می‌توانید از پیچیدگی‌های قانونی گذر کرده و به نتیجه دلخواهتان برسید.
برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی، همین حالا با ما تماس بگیرید.